HASRAT kerajaan untuk memartabatkan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan harus dipuji dan difahami, namun hukuman bukanlah jalan terbaik untuk memupuk semangat patriotik dalam kalangan masyarakat di negara ini, kata pakar bahasa.

Felo Utama Institut Kajian Etnik (KITA) Universiti Kebangsaan Malaysia Profesor Emeritus Dr Teo Kok Seong berkata semangat cintakan bahasa kebangsaan harus datang secara sukarela dan disemai supaya usaha pemartabatan bahasa Melayu berjaya, tetapi bukan dengan kekerasan.

Malah, hukuman bukan penyelesaian jangka panjang, katanya kepada The Malaysian Insight.

Teo mengulas laporan berita mengenai cadangan pindaan Akta Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) 1959, yang antara lain mencadangkan denda tidak kurang RM50,000 atau hukuman penjara kepada individu yang tidak menghormati bahasa Melayu selaku bahasa kebangsaan.

“Semangat itu tidak datang secara semulajadi walaupun begitu banyak masa telah dihabiskan untuk membina negara dan bangsa.

“Oleh itu, selain mengenakan hukuman, kita juga perlu mencari cara lain untuk memupuk rasa bangga dan cinta terhadap bahasa kebangsaan untuk jangka panjang,” katanya.

Seorang lagi pakar bahasa, Dr Melissa Yoong dari Universiti Nottingham Malaysia berkata tanggapan seolah-olah bahasa Melayu kini terancam dan perlu dilindungi sebenarnya tidak tepat.

Pensyarah sosiolinguistik dan analisis wacana itu berkata isu bahasa dialami banyak negara lain dan mereka menggunakan kaedah formal dan tidak formal bagi melindungi sesuatu bahasa.

Dalam bidang sosiolinguistik istilah “ancaman bahasa” pada asasnya bermaksud sesuatu bahasa itu pupus atau mengalami perubahan akibat campur tangan luaran atau pertembungan bahasa, yang berlaku apabila penutur bahasa berbeza saling berinteraksi satu sama lain, misalnya dalam masyarakat berbilang bangsa seperti Malaysia, jelas Yoong.

Menurutnya lagi, cadangan pindaan kepada Akta DBP 1959 tidak mentakrifkan dengan jelas mengenai ‘ancaman’ dan ‘penghinaan’ yang dikatakan.

Juga, tidak jelas bagaimana hukuman denda atau penjara dapat menimbulkan semangat seterusnya memartabatkan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan, tambahnya.

Selain itu, kata Yoong, perubahan dalam sesuatu bahasa tidak dapat dielak dan sebahagian daripada sejarah manusia, kerana bahasa sering mempengaruhi antara satu sama lain.

“Ini membawa kepada perubahan ciri, seperti pinjaman perkataan dan frasa dari bahasa lain.

“Semua bahasa mengalami perubahan dan tidak pernah berhenti berubah, dan semua faktor perubahan ini tidak semestinya boleh dianggap sebagai ancaman,” katanya kepada The Malaysian Insight.

Pada 21 Jun lalu, Pengerusi Jemaah Pengelola DBP Awang Sariyan dipetik Bernama berkata individu yang tidak menghormati bahasa kebangsaan pada masa hadapan boleh didenda tidak melebihi RM50,000 atau dihukum penjara melalui pindaan Akta DBP 1959.

Awang ketika dihubungi The Malaysian Insight berkata perbuatan yang termasuk dalam kesalahan “menghina” bahasa kebangsaan dan hukumannya masih belum dimuktamadkan.

Beliau bagaimanapun berkata antara kesalahan tersebut termasuk “mempersoalkan” bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan.

Katanya, ia selaras dengan Perkara 152 Perlembagaan Persekutuan yang menjelaskan bahawa bahasa Melayu adalah bahasa rasmi yang tidak boleh dipertikai fungsi dan peranannya sebagai bahasa kebangsaan. 

Awang menjelaskan, bahasa rasmi merangkumi wacana bertulis dalam pelbagai dokumen rasmi serta wacana lisan seperti mesyuarat, perhimpunan dan interaksi dengan pelanggan.

“Seperti yang disebut oleh ketua setiausaha negara dalam ucapan semasa Simposium Pengantarabangsaan Bahasa Melayu pada 24 Jun lalu, penjawat awam yang ingkar dalam usaha memartabatkan bahasa Melayu boleh dikenakan tindakan tatatertib,” katanya.

Tambah beliau, individu yang menghina bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan dan bahasa rasmi negara harus didakwa kerana menghina Dasar Bahasa Kebangsaan.

Beliau dalam pada itu mencadangkan supaya DBP diberi kuasa untuk menguatkuasa undang-undang, tidak hanya sekadar sebagai penjaga rasmi bahasa Melayu yang peranannya hanya terhad kepada memberi nasihat dan bimbingan seperti yang termaktub dalam akta sedia ada.

Istilah Bahasa Malaysia diperkenalkan pada 1969 sebagai nama untuk bahasa kebangsaan oleh perdana menteri pertama Tunku Abdul Rahman.

Ia kemudian ditukar kepada Bahasa Melayu pada 1986 oleh menteri pendidikan ketika itu Anwar Ibrahim.

Pada 2007, menteri penerangan ketika itu Zaidin Maidin umum Kabinet membuat keputusan untuk menukar penggunaan “Bahasa Melayu” kepada “Bahasa Malaysia” kerana ingin menanamkan semangat perpaduan kaum dalam kalangan rakyat.

Pada 2010 DBP umum bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan.

Perdana Menteri Ismail Sabri Yaakob pada Mei mencadangkan penggunaan Bahasa Melayu sebagai bahasa kedua Asean dan digunakan dalam acara rasmi di persidangan antarabangsa. – 25 Jun, 2022.